A crise de despois da crise

Reconstruir a vida social. Velaí o que pensadores como Alain Touraine (Después de la crisis, Paidós, 2011) propoñen como o grande obxetivo a conquistar. É preciso escoitalos. Para saírmos do estado de postración ao que nos levou o trunfo da economía especulativa sobre a economía real. E para que os líderes políticos dunha Europa que parece camiñar a cegas deixen de valorar en exclusiva a versión que os economistas dan da crise. Sakozy e Ángela Merkel, por caso, que actúan sen outro norte que o de cadrar as cifras. Co aplauso de Zapatero cando, como vén de suceder, ensaian a destempo coa partitura que sempre despreciaran, e que tantos demandamos: un goberno económico coa suficiente autoridade como para impoñer a política sobre a libertinaxe dos mercados, que dispoña dunha unificada política fiscal e mesmo impoña a taxa Tobin ou a porcentaxe a pagar polas transacións bancarias. Porén, sen que os cidadáns de a pé deixemos de vivir atemorizados polo que vaia vir despois.
O teólogo Leonardo Boff, un dos represaliados pola vara inquisitorial do entón cardeal Ratzinger, vén de reivindicar nun dos seus sempre lúcidos escritos que se lles dea voz pública ás análisis que da crise están a facer sociólogos, antropólogos, filósofos, politólogos, comunicólogos e estudosos das culturas. Precisamente porque, ao contrario do que se nos quere facer ver desde as xefaturas dos gobernos, son os que sosteñen a tese de que non estamos diante dunha crise cíclica, senón diante dunha crise sistémica e terminal do capitalismo. Cando as orellas do lobo asomaron tras os cascotes da Lehman Brothers, líderes europeos como Sarkozy aventaron o trasfondo do desplome financeiro e saíron dun cumio do G-20 proclamando a voz en grito a urxencia de reinventar o capitalismo. Por pouco tempo. O mesmo lobo que os asustou encargouse de mantelos a raia.
A tendencia dominante é pensar, e facernos pensar, que se pode saír da crise volvendo ao que había antes. Con pequenas correccións, que fan do déficit público un dogma adaptado como unha luba á doutrina neoliberal e da austeridade unha pócima que deixa anoréxico o estado de benestar, aínda que finalmente se estabilicen pola mínima o crecemento e o emprego na eurozona. Evitarán o derrubo do sistema, grazas ás mil millonarias intervencións dos Estados nos bancos que ameazaban ruína, pero non atallará coa ciruxía pertinente a súa enfermidade. Desa ciruxía habería de xurdir unha nova sociedade. Touraine aborda esa tese no seu último libro: a crise ou acelera a formación desa nova sociedade, ou se transforma nun tsunami que arrase todo o que atope ao seu paso, “poñendo en perigo mortal a nosa existencia no planeta Terra” (p. 49).
Non estaría de máis que as multitudes que hoxe reciban ao ex-gran censor e agora Papa Ratzinger comunguen con esta idea. Tal como está montada a movida, os milleiros de xoves que o aplaudan non converxerán apenas cos milleiros de xoves indignados que desde o Magreb a España veñen demandando a transformación dos actuais sistemas noutros de novo cuño, democráticos e sociais. Lonxe de visualizar as desigualdades e a destrución de dereitos e liberdades como produto dese capitalismo terminal, o que fai a organización deste evento propio dun nacionalcatolicismo trasnochado é enmascaralas cun ha liturxia de cartón pedra. Nada se espera dese mediático ceremonial que contribúa a iluminar as alternativas coas que darlle resposta á pregunta máis prioritaria e básica que todos, crentes e non crentes, nos facemos: ¿como reconstruir a vida social no tempo da post-crise?